Những bức ảnh dệt từ biển cả: Nghệ thuật Cyanotype của Meghann Riepenhoff

Trong thế giới nhiếp ảnh đương đại, Meghann Riepenhoff nổi lên như một nghệ sĩ tiên phong khi tạo ra những tác phẩm cyanotype mà không cần máy ảnh. Sinh ra và làm việc tại Mỹ, Riepenhoff bị cuốn hút bởi mối quan hệ mong manh giữa bản chất con người với cảnh quan vô thường khi sóng biển, mưa gió và trầm tích trở thành đồng tác giả của nghệ thuật. Các tác phẩm của cô, được trưng bày tại Hội chợ Nhiếp ảnh San Francisco là những bản ghi liên tục biến đổi theo thời gian. Riepenhoff đã khéo léo khai thác tính chất quang hóa để bình về sự thoáng qua của tồn tại.

Một trong những tác phẩm tiêu biểu là Littoral Drift Nearshore (Dạt Bờ), lấy cảm hứng từ thuật ngữ địa chất chỉ hoạt động của sóng và gió di chuyển cát sỏi ven biển. Littoral Drift Nearshore là bộ ba bức tranh hoạ ba con sóng hòa quyện với tro mưa từ núi Jolly và đám cháy rừng Eagle Creek. Về mặt hình thức, tác phẩm thể hiện sự chuyển dịch mượt mà từ sắc xanh đậm ở trên xuống tông nâu vàng dưới đáy, gợi hình ảnh tầng lớp địa chất bị xói mòn. Các vệt loang lổ, giống như dòng chảy hỗn loạn, không phải ngẫu nhiên mà là dấu ấn vật lý của tự nhiên – sóng đánh, tro rơi, gợi một cảm quan bề mặt gần với hội họa trừu tượng hơn là nhiếp ảnh truyền thống. Sự trác tuyệt, vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên chứa đựng sự hủy diệt như đám cháy rừng len lỏi vào khung hình qua lớp tro xám.

Littoral Drift Nearshore #766. Triptych, Đảo Bainbridge, WA, 09.05.17

Tác phẩm Ecotone – chỉ vùng chuyển tiếp giữa các hệ sinh thái, càng làm nổi bật chiều sâu triết lý của Riepenhoff. Ecotone hiện lên tựa một bề mặt lởm chởm với các vệt mưa chảy dọc tạo cảm giác như một bản đồ địa hình. Sắc xanh lam xen lẫn trắng xám quyện giữa đất và nước, và sự không hoàn thiện quang hóa khiến tác phẩm tiếp tục phai màu theo thời gian. Đó là tính vô thường của ranh giới sinh thái.

Ecotone #250. Đảo Bainbridge, WA, 12.28.17

Sea Wall Sea Stack I, 2018

Sea Wall Sea Stack II, 2018

Sea Wall Sea Stack I và II lại thể hiện các lớp sóng chồng chất. Riepenhoff gọi đây là phần của dự án Continua, nơi cô chọn lọc khoảnh khắc trong quá trình phát triển hình ảnh để tạo bản ghi tĩnh của sự chuyển tiếp. Trong thời đại kỹ thuật số nơi hình ảnh bất biến, Riepenhoff nhắc nhở rằng mọi thứ đều tạm thời, và nghệ thuật chân thực phải ôm lấy sự hủy diệt. Tương tự, Tide Muybridge #30 và Tide Muybridge #21 lấy cảm hứng từ Eadweard Muybridge phân tích chuyển động thủy triều qua kích thước dựa trên dự đoán cao thấp, biến dữ liệu khoa học thành ngôn ngữ thị giác.

Tide Muybridge #30. Rapidly Submerging Paper, Pier 4, East River, Brooklyn, NY, 12.17.17

Tide Muybridge #21. Rapidly Submerging Paper, Lake Allatoona, Cartersville, GA, 08.24.17

Cuối cùng, tác phẩm For Anna III với tảo lam và các mảnh vụn đất liền ven biển biến hoá vô cùng đa dạng. Những trang giấy này được tự nhiên in lên dấu vân tay của riêng mình. Các tác phẩm của cô như thách thức khái niệm sở hữu nghệ thuật, khẳng định rằng tự nhiên mới là nghệ sĩ thực thụ, và con người là lữ khách lặng lẽ trong vòng lặp vô tận của tạo hóa và hủy diệt.

For Anna, Vol. III

Qua bàn tay của Meghann Riepenhoff, cyanotype hóa thân thành cầu nối giữa con người và vũ trụ bao la. Mỗi tác phẩm là một lát cắt cho sóng biển và gió trời kể lại câu chuyện về sự sống và tan biến. Những tác phẩm này vẫn tiếp tục thì thầm, nhắc nhở chúng ta về sự hòa quyện bất diệt giữa nghệ thuật và bản nguyên của đất trời.

Cyanotype, bằng một cách nào đó cho phép sự vận động vật lý, hoá học diễn ra giữa ánh sáng và địa lý.  Hoà vào di sản, nghệ sĩ Phạm Tuấn Ngọc ở Việt Nam cũng đã tạc lụa từ những câu chuyện dân gian Việt trong tinh thần cách tân. Bộ ảnh cyanotype Ngũ Hành, Eternal Flow và Mộng Thiên Chương của Ngọc cùng những chất liệu như lụa Habotai mỏng manh, organza trong suốt, giấy dó và vải canvas là phương tiện truyền tải ký ức văn hóa. Với thử nghiệm tiên phong cyanotype trên giấy dó truyền thống và lụa, Ngọc tái định nghĩa mối liên kết giữa con người, lịch sử và thiên nhiên, đưa ta bước vào thể không gian mong manh mà trường tồn.

Tác phẩm lụa in Cyanotype hình tượng chú Tễu của nghệ sĩ Phạm Tuấn Ngọc trong bộ Ngũ Hành

Mở ra cánh cửa dẫn vào cõi thần thoại, từ hình tượng nàng tiên khắc trên phù điêu Đình Hữu Bổ, Phú Thọ, “con rồng, cháu tiên” hiện lên trên nền lụa tơ tằm trắng ngà, nàng tiên với dáng hình Việt và đôi cánh phượng sải dài được khắc họa bằng sắc xanh huyền ảo của cyanotype. Kỹ thuật này, vốn đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối trong pha trộn hóa chất dưới ánh nắng, rất thách thức khi áp dụng trên lụa – chất liệu “đỏng đảnh” nhưng lộng lẫy.

Tác phẩm lụa Tiên của nghệ sĩ Phạm Tuấn Ngọc trong bộ Ngũ Hành

Chảy bất tận vào ký ức nguyên thủy, cyanotype và lụa hòa quyện hài hòa với bản chất của nước qua chính quá trình hình thành hình ảnh. Ở bộ Eternal Flow, vốn được “tạo thành trong nước”, như một nghi thức giao cảm với tạo hóa, mỗi tác phẩm khắc họa những hình thái đa dạng của nước: từ những gợn sóng dịu dàng vuốt ve bờ cát, đến dòng chảy cuồn cuộn như dòng sông thời gian, hay những giọt nước lấp lánh dưới ánh nắng, phản chiếu lấy sự vận động liên tục của sự sống và tình yêu. Nước gắn kết, tan chảy rồi tái sinh.

Tác phẩm in cyanotype trên lụa trong bộ Eternal Flow

Mộng Thiên Chương cũng hiện đang được trưng bày tại Noirfoto Gallery. Trong sắc xanh thẳm của lụa, Ngọc đã phóng chiếu rằng nghệ thuật, dù mỏng manh như lụa, vẫn có thể trường tồn như mây trời.

Tác phẩm Lam Ảnh Phụng trong bộ Mộng Thiên Chương

Lời bình từ Noirfoto Gallery

Sắc xanh huyền ảo của cyanotype, kết hợp với độ óng ả của lụa, mang đến một hiệu ứng thị giác kì diệu – ranh giới giữa nhiếp ảnh và hội họa mờ nhạt, giữa truyền thống thủ công và sáng tạo đương đại hòa quyện. Bàn tay kiên nhẫn và tiên phong của Ngọc đã đưa một phương pháp cổ điển từ thế kỷ 19 áp dụng trên lụa Việt. Đối với các nhà sưu tập, đây là cơ hội hiếm có để sở hữu một mảnh ghép của dòng chảy vĩnh cửu, một tác phẩm vừa mang giá trị thẩm mỹ độc đáo và biểu trưng cho giao thoa văn hóa, kỹ thuật và triết lý sâu sắc. Mỗi bức lụa, với kỹ thuật cyanotype thủ công tỉ mỉ và chất liệu lụa Việt tinh xảo, là một khoản đầu tư vào nghệ thuật trường tồn, hứa hẹn làm phong phú bộ sưu tập và đánh thức những thứ cảm xúc bất tận về bản chất của cuộc sống. Hãy để Ngũ Hành, Eternal Flow và Mộng Thiên Chương trở thành viên ngọc quý trong bộ sưu tập của bạn, để sắc xanh của nước và tình yêu mãi lưu dấu trong không gian và thời gian.

Thực hiện: M.Nhu